ภาคีอนุรักษ์โครงการ StAR ประเทศไทยร่วมปล่อยฉลามเสือดาว 4 ตัว ที่ติดตั้งเครื่องส่งสัญญาณเสียงติดตามการเคลื่อนที่คืนสู่ธรรมชาติ รวมตลอดปีปล่อยแล้ว 7 ตัว

วันที่ 8 ธันวาคม 2568 ภาคีโครงการอนุรักษ์และฟื้นฟูประชากรฉลามเสือดาว หรือโครงการ StAR ประเทศไทย (Stegostoma tigrinum Augmentation and Recovery Project Thailand) ร่วมปล่อยฉลามเสือดาวอินโด-แปซิฟิก (Indo-Pacific leopard shark: Stegostoma tigrinum) ที่ติดตั้งเครื่องส่งสัญญาณเสียง (Acoustic tag) ติดตามการเคลื่อนที่คืนสู่ธรรมชาติจำนวน 4 ตัว จากพื้นที่โรงแรมเกาะไม้ท่อน ซึ่งตั้งอยู่ที่เกาะห่างจากชายฝั่งจังหวัดภูเก็ตไปทางตะวันออกเฉียงใต้ราว 9 กิโลเมตร ถือเป็นอีกหนึ่งก้าวสำคัญของโครงการ StAR ประเทศไทยที่มีเป้าหมายในการฟื้นฟูประชากรฉลามเสือดาว สัตว์ป่าคุ้มครองของไทยที่ใกล้สูญพันธุ์ เพื่อช่วยฟื้นคืนจำนวนประชากรและความสมดุลของระบบนิเวศแนวปะการังของทะเลไทย โดยภาคีโครงการได้ปล่อยฉลามเสือดาวจำนวน 3 ตัวแรก เมื่อเดือนกันยายนที่ผ่านมา รวมตลอดทั้งปี 2568 ปล่อยฉลามเสือดาวกลับคืนสู่ธรรมชาติแล้ว 7 ตัว ฉลามเสือดาวทั้งสี่ตัว ได้แก่ ไม้ท่อน (Maiton) โฮป (Hope) สปอต (Spot) และ โทตี้ (Toty) ปัจจุบันมีอายุเฉลี่ยประมาณเกือบสองปีและมีความยาวตลอดตัวประมาณ 100-140 เซนติเมตร ฉลามเสือดาวของโครงการทั้งหมดเกิดจากความสำเร็จของโครงการเพาะพันธุ์ฉลามเสือดาวของอควาเรีย ภูเก็ต (Aquaria Phuket) พิพิธภัณฑ์สัตว์น้ำเอกชนในจังหวัดภูเก็ต และได้รับการอนุบาลโดยเจ้าหน้าที่ดูแลฉลามโครงการ StAR ประเทศไทย เพื่อปรับตัวให้คุ้นเคยกับสภาพแวดล้อมทางทะเลตามธรรมชาติและฝึกการหาอาหารด้วยตนเองในพื้นที่คอกทะเลบนเกาะไม้ท่อน ในช่วงก่อนการปล่อยคืนสู่ธรรมชาติ

ดร.ปิ่นสักก์ สุรัสวดี อธิบดีกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กล่าวว่า “ฉลามเสือดาวคือหนึ่งในสิ่งมีชีวิตที่มีบทบาทสำคัญต่อระบบนิเวศแนวปะการัง รักษาความสมดุลของสิ่งมีชีวิต และเป็นแรงดึงดูดนักท่องเที่ยวให้มาดำน้ำ สร้างรายได้และความรักในท้องทะเลไทย กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งในฐานะหน่วยงานหลักด้านการศึกษา วิจัย และการอนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเล ได้ดำเนินการร่วมกับภาคีอนุรักษ์โครงการ StAR ประเทศไทย ตั้งแต่การรับลูกฉลามเสือดาวจากอควาเรีย ภูเก็ต มาอนุบาลและฝึกฝนลูกฉลามเสือดาวให้กินอาหารเลียนแบบธรรมชาติในคอกทะเล ณ เกาะไม้ท่อน เพื่อให้ฉลามเสือดาวมีความพร้อมก่อนจะปล่อยคืนสู่ธรรมชาติ ทีมสัตว์แพทย์ของกรมยังได้ตรวจเช็คสุขภาพและผ่าตัดติดตั้งเครื่องส่งสัญญาณเสียงในฉลามเสือดาวร่วมกับทีมสัตวแพทย์จากโอเชียนปาร์ค ฮ่องกง นอกจากนี้ เราได้ทำงานร่วมกับกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ในการติดตั้งและเก็บข้อมูลจากเครื่องรับสัญญาณเสียงใต้น้ำ เพื่อให้สามารถติดตามพฤติกรรม การเคลื่อนที่ และอัตราการรอดหลังปล่อยฉลามเสือดาวคืนสู่ธรรมชาติ การปล่อยฉลามเสือดาวคืนสู่ธรรมชาติในวันนี้ เป็นการแสดงพลังความร่วมมือของทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ เอกชน ภาคประชาสังคม รวมถึงภาคประชาชน อย่างชุมชนนักดำน้ำ ที่จะคืนชีวิตให้กับท้องทะเลไทย และส่งต่อความสมดุลของระบบนิเวศให้กับคนรุ่นต่อไป”

โครงการ StAR ประเทศไทย เป็นโครงการระดับนานาชาติริเริ่มโดยองค์กร ReShark ถือเป็นโครงการฟื้นฟูประชากรฉลามใกล้สูญพันธุ์โครงการแรกของประเทศไทย เปิดตัวอย่างเป็นทางการเมื่อเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา โดยเป็นความร่วมมือระดับนานาชาติจากหลายภาคส่วน ทั้งหน่วยงานภาครัฐของไทย ภาคเอกชน และองค์กรอนุรักษ์ ได้แก่ กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (ทช.) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช (อส.) กรมประมง (ปม.) อควาเรีย ภูเก็ต (Aquaria Phuket) โรงแรมเกาะไม้ท่อน องค์กรไวล์ดเอด (WildAid) องค์กรโอเชียน บลู ทรี (Ocean Blue Tree) และนักวิจัยด้านฉลามและกระเบนกลุ่ม Thai Sharks and Rays โดยมีเป้าหมายเพื่ออนุรักษ์และฟื้นฟูประชากรฉลามเสือดาวในธรรมชาติ ซึ่งเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองใกล้สูญพันธุ์ของไทย ที่มีบทบาทสำคัญต่อการรักษาความสมดุลของระบบนิเวศแนวปะการัง ด้วยวิธีการเพาะเลี้ยง ปล่อยกลับคืนสู่ธรรมชาติ และติดตามหลังการปล่อยโดยอิงตามหลักวิทยาศาสตร์

ในอดีตสามารถพบเห็นฉลามเสือดาวได้เป็นประจำบริเวณแหล่งดำน้ำในน่านน้ำไทย แต่ข้อมูลจากชุมชนนักดำน้ำพบว่า การพบเห็นฉลามเสือดาวลดลงอย่างมากในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา โดยมีสาเหตุหลักจากการติดเครื่องมือประมงโดยไม่ตั้งใจ (bycatch) และการเสื่อมโทรมของแนวปะการัง จากผลการประเมินความสามารถในการดำรงอยู่ของประชากรฉลามเสือดาวในประเทศไทย (Population Viability Analysis: PVA) จัดทำโดย ดร.ฟิลลิป เอส. มิลเลอร์ ผู้อำนวยการฝ่ายวิทยาศาสตร์และข้อมูล กลุ่มผู้เชี่ยวชาญด้านการวางแผนอนุรักษ์ขององค์การระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (IUCN SSC Conservation Planning Specialist Group) ประเมินว่า จำนวนฉลามเสือดาวในทะเลอันดามันในปัจจุบัน อยู่ที่ประมาณ 57–172 ตัวเท่านั้น ซึ่งถือว่าเป็นจำนวนที่น้อยมาก เมื่อเทียบกับขีดความสามารถในการรองรับในถิ่นอาศัยที่เหมาะสมในทะเลอันดามัน ซึ่งอยู่ที่ประมาณ 1,000 ตัว ประชากรจำนวนน้อยเช่นนี้มีความเสี่ยงสูงต่อปัจจัยด้านประชากรศาสตร์และการสูญเสียความหลากหลายทางพันธุกรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากเกิดเหตุการณ์ไม่คาดคิดหรือภัยคุกคาม ประชากรจะมีความสามารถในการรับมือและฟื้นตัวจากความสูญเสียได้ต่ำมาก ดังนั้นการฟื้นฟูประชากรในธรรมชาติอย่างโครงการ StAR ประเทศไทย จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งเพื่อสนับสนุนการเพิ่มจำนวนประชากรในธรรมชาติให้รวดเร็วยิ่งขึ้น ลดความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ และช่วยคงความหลากหลายทางพันธุกรรมในระยะยาว