กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) เผยแพร่ความสำคัญของพื้นที่สีเขียว พร้อมขับเคลื่อนระบบฐานข้อมูลด้านสิ่งแวดล้อมและพื้นที่สีเขียว (Thai Green Urban: TGU) ให้เป็นเครื่องมือของทุกภาคส่วนในการบริหารจัดการพื้นที่สีเขียวเมืองสอดคล้องกับแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ที่ได้กำหนดเป้าหมายและตัวชี้วัดของพื้นที่สีเขียวเมืองไว้ที่ ร้อยละ 3 ภายในปี พ.ศ. 2570 และแนวทางปฏิบัติงานเพื่อขับเคลื่อนการจัดการพื้นที่สีเขียวอย่างยั่งยืน ระยะที่ 2 (พ.ศ. 2566 - 2570) ที่กำหนดเป้าหมายและตัวชี้วัดพื้นที่สีเขียวสาธารณะต่อประชากรไว้ที่ 10 ตารางเมตรต่อคน

ทั้งนี้ สผ. ได้กำหนดนิยามและประเภทพื้นที่สีเขียว พร้อมทั้ง พัฒนาเครื่องมือให้กับทุกภาคส่วนได้ใช้ในการจัดเก็บข้อมูลด้วยนิยามและประเภทพื้นที่สีเขียว

◊◊ นิยาม

พื้นที่สีเขียว หมายถึง พื้นที่ธรรมชาติ หรือพื้นที่ที่มนุษย์สร้างขึ้นหรือกำหนดขึ้นในเมืองหรือชุมชน ปกคลุมด้วยพืชพรรณเป็นองค์ประกอบหลัก มีประโยชน์เพื่อสิ่งแวดล้อม ระบบนิเวศ การดำรงชีวิตและคุณภาพชีวิตของประชาชน

                พื้นที่สีเขียวยั่งยืน หมายถึง พื้นที่สีเขียวที่มีพืชพรรณที่มีความหลากหลาย ทั้งชนิดและปริมาณ โดยมีไม้ยืนต้น  ขนาดใหญ่เป็นองค์ประกอบหลัก และได้รับการดูแลบำรุงรักษาให้คงอยู่อย่างยั่งยืน โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อสมดุลทางระบบนิเวศ เกิดสภาพแวดล้อมที่ดี สวยงาม ร่มเย็น น่าอยู่ และเพิ่มองค์ประกอบของการใช้ประโยชน์ที่ดินทั้งทางตรงและทางอ้อม

(1 ไม้ยืนต้น หมายถึง ต้นไม้ที่มีอายุยืนหลายปี ซึ่งเมื่อโตเต็มที่จะมีทรงพุ่มไม่น้อยกว่า 5 ตารางเมตร มีความสูงไม่น้อยกว่า 5 เมตร และมีเส้นรอบวงโคนต้น ไม่น้อยกว่า 50 เซนติเมตร คัดลอกจากแผนปฏิบัติการเชิงนโยบายด้านการจัดการพื้นที่สีเขียวชุมชนเมืองอย่างยั่งยืน, 2550)

◊◊ ประเภทพื้นที่สีเขียว แบ่งออกเป็น 6 ประเภท ตามคุณลักษณะและการใช้ประโยชน์ ได้แก่

1) พื้นที่สีเขียวสาธารณะ อาทิ สวนสาธารณะ สวนหย่อม สวนสุขภาพ สวนพฤกษศาสตร์ สนามเด็กเล่น

2) พื้นที่สีเขียวอรรถประโยชน์ ประกอบด้วย

2.1) พื้นที่สีเขียวส่วนบุคคล เช่น สวนในโครงการพัฒนาของเอกชน สวนในบ้านและอาคารพักอาศัย เป็นต้น

2.2) พื้นที่สีเขียวในสถาบัน อาทิ สถาบันราชการ สถาบันการศึกษา แหล่งประวัติศาสตร์

2.3) พื้นที่สีเขียวในพื้นที่สาธารณูปการ เช่น พื้นที่ฝังกลบขยะ พื้นที่รอบบ่อบำบัดน้ำเสีย เขตท่าอากาศยาน เป็นต้น

3) พื้นที่สีเขียวที่เป็นริ้วยาวตามแนวสาธารณูปการ อาทิ พื้นที่ริมทางสัญจรทางบก บริเวณริมทาง เกาะกลางถนน เขตทางรถไฟ และพื้นที่ริมทางสัญจรทางน้ำ บริเวณริมแม่น้ำ คลองชลประทาน

4) พื้นที่สีเขียวเพื่อเศรษฐกิจของชุมชน เช่น พื้นที่สีเขียวที่เป็นแหล่งผลิตอาหารแก่ชุมชน ประเภท ไร่ นา สวนผลไม้ พื้นที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ เป็นต้น

5) พื้นที่สีเขียวธรรมชาติ เช่น พื้นที่สีเขียวบนเนินเขา พรุ แหล่งน้ำ พื้นที่ชุ่มน้ำ เป็นต้น

6) พื้นที่สีเขียวที่ยังไม่มีการใช้ประโยชน์หรือรอการพัฒนา อาทิ พื้นที่สีเขียวที่ปล่อยรกร้าง

ที่ผ่านมา สผ. ได้ขับเคลื่อนการประยุกต์ใช้ระบบฐานข้อมูล TGU ร่วมกับหน่วยงานและภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง ดังนี้

1.             ร่วมกับกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่นและสมาคมสันนิบาตเทศบาลแห่งประเทศไทยจัดอบรมเชิงปฏิบัติการระบบฐานข้อมูลด้านสิ่งแวดล้อมและพื้นที่สีเขียว (Thai Green Urban: TGU) ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2567 - ปัจจุบัน

2.             จัดอบรมเชิงปฏิบัติการระบบฐานข้อมูล TGU ในรูปแบบ ณ ที่ตั้ง และผ่านสื่ออิเล็กทรอนิกส์ เพื่อเพิ่มการเข้าถึงและใช้ประโยชน์ระบบฐานข้อมูล TGU ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2567 - ปัจจุบัน

3.             ร่วมกับกรมส่งเสริมการการปกครองท้องถิ่นบูรณาการพื้นที่สีเขียวและระบบฐานข้อมูล TGU ไว้ในการประเมินประสิทธิภาพองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (Local Performance Assessment: LPA) ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2566 - ปัจจุบัน

4.             ร่วมกับกรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อมบูรณาการพื้นที่สีเขียวและระบบฐานข้อมูล TGU ไว้ในการประเมินเมืองสิ่งแวดล้อมยั่งยืน ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2563 - ปัจจุบัน

5.             ร่วมกับเทศบาลในการนำข้อมูลพื้นที่สีเขียวประเภทต่าง ๆ ที่จัดเก็บในระบบฐานข้อมูล TGU มาจัดทำเป็นผังชุมชนเพื่อรักษาพื้นที่สีเขียว และกำหนดพื้นที่ที่มีศักยภาพในการพัฒนาเป็นพื้นที่สีเขียวสาธารณะ อาทิ เทศบาลตำบลทับมา จังหวัดระยอง และเทศบาลนครหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา

ปัจจุบัน เทศบาลมากกว่า 1,100 แห่ง ร่วมนำเข้าข้อมูลพื้นที่สีเขียวจัดเก็บไว้ในระบบฐานข้อมูล TGU ทำให้มีข้อมูลพื้นที่สีเขียวที่ระบบฐานข้อมูล TGU รายงานและแสดงผลในภาพรวมทั้งระดับประเทศและระดับพื้นที่ ซึ่งนำไปใช้ในการรายงานและประกอบการศึกษาวิจัย อาทิ รายงานสถานการณ์คุณภาพสิ่งแวดล้อม อย่างไรก็ตาม การนำเข้าข้อมูลพื้นที่สีเขียวทั้ง 6 ประเภท ยังต้องอาศัยความร่วมมือจากองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อเติมเต็มข้อมูลพื้นที่สีเขียวทั้งในพื้นที่ และในระบบฐานข้อมูล TGU ให้บรรลุเป้าหมายของพื้นที่และประเทศ รวมทั้งเป็นเครื่องมือในการบริหารจัดการพื้นที่สีเขียวของทุกภาคส่วน

สามารถติดตามข้อมูลพื้นที่สีเขียวในระบบฐานข้อมูล TGU ได้ที่ https://tgu.onep.go.th/และเชิญชวนเทศบาลเข้าร่วมเป็นเครือข่ายนำเข้าข้อมูลพื้นที่สีเขียว โดยติดต่อสอบถามได้ที่กลุ่มงานพื้นที่เฉพาะและพื้นที่พัฒนาพิเศษ กองสิ่งแวดล้อมชุมชนและพื้นที่เฉพาะ สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมโทรศัพท์ 0 2265 6573 Email: onep.uem@onep.go.th