วันที่ 2 ตุลาคม 2568 การกู้ชีพใบลาน วัดบุญยืน พระอารามหลวง อำเภอเวียงสา ทีม “ม้าแก่” ผู้เชี่ยวชาญด้านอนุรักษ์เอกสารโบราณ ดำเนินการอนุรักษ์ คัมภีร์จุลวัคค์ ที่จารเมื่อ จ.ศ. 960 ตามขั้นตอนวิธีดั้งเดิม ทั้งการเรียงผูก จัดเรียงหน้า ใส่ไม้ประกับ ห่อผ้า และบันทึกข้อมูลอย่างครบถ้วน
ระหว่างปฏิบัติงาน ยังพบใบลานอีกผูกหนึ่งที่มีความสำคัญไม่แพ้กัน เป็น ฏีกามหาเวสสันตร จารด้วยอักษรล้านนาภาษาบาลี ระบุว่า
“พระมหาสุชาโต ส้างไว้กับวัดปากจัว เชียงแสนแล”

ข้อความนี้ทำให้ทราบว่า กว่า 427 ปีก่อน มีวัดชื่อ “ปากจัว” อยู่จริงในเมืองเชียงแสน ซึ่งถือเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่หาได้ยากยิ่ง และอาจไม่ปรากฏอยู่ในเอกสารประเภทอื่น
คัมภีร์ใบลานเหล่านี้ไม่เพียงบันทึกพระธรรมคำสอน หากยังเป็น สมุดบันทึกประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ที่สะท้อนชื่อบ้านเมือง โบราณสถาน และร่องรอยของบรรพชน ที่จะสูญสลายไปหากไม่ได้รับการอนุรักษ์

คำถามสำคัญคือ — หน่วยงานด้านการศึกษาและวัฒนธรรมจะตระหนักและลงมือร่วมกันเมื่อใด? เพราะองค์ความรู้จากคัมภีร์ใบลานสามารถต่อยอดเป็นฐานข้อมูลในการวางแผนพัฒนาจังหวัดน่านอย่างยั่งยืน
หากปล่อยให้คัมภีร์เหล่านี้ชำรุด สูญหาย หรือถูกน้ำท่วมทำลาย เมืองน่านย่อมสูญเสียหลักฐานล้ำค่าที่ไม่มีวันสร้างขึ้นใหม่ได้
“ชะตากรรมของคัมภีร์ใบลานเมืองน่าน อยู่ในมือของพวกเราทุกคน จะรักษาไว้ หรือปล่อยให้สูญสลายไปต่อหน้าต่อตา”

##########

กัลยา  สองเมืองแก่น จ.น่าน