รอบรั้วสถาบันพระปกเกล้า โดยศูนย์สื่อสารองค์กรสถาบันพระปกเกล้า

เขียนโดย พงศ์ปรีดา ลิ้มวัฒนะกุล พนักงานบริหารงานทั่วไป วิทยาลัยการปกครองท้องถิ่น สถาบันพระปกเกล้า

VTuber : ทูตท้องถิ่นหน้าใหม่ของญี่ปุ่น

“วีทูบเบอร์” (VTuber) หรือที่เรียกเต็ม ๆ ว่า “เวอร์ชวลยูทูบเบอร์” (Virtual YouTuber) แปลเป็นไทยได้ว่า ยูทูบเบอร์เสมือนจริง คือชื่อเรียกนักสร้างคอนเทนต์ออนไลน์รูปแบบหนึ่ง ที่ปรากฏตัวด้วยรูปลักษณ์ของตัวการ์ตูนญี่ปุ่นที่ถูกสร้างขึ้นด้วยคอมพิวเตอร์กราฟิก และถูกทำให้มีชีวิตผ่านเทคโนโลยีตรวจจับการเคลื่อนไหว (motion capture) ที่ทำให้ตัววีทูบเบอร์ขยับร่างกาย แสดงสีหน้า และมีเสียงพูดแบบเรียลไทม์ตามที่มนุษย์ที่สวมบทวีทูบเบอร์อยู่เบื้องหลังต้องการ

กระแสวีทูบเบอร์เริ่มต้นเมื่อช่วงกลางทศวรรษที่ 2010 ในประเทศญี่ปุ่น นำมาโดย “คิซูนะ ไอ” (Kizuna Ai) ผู้ได้รับการขนานนามว่าเป็น “วีทูบเบอร์คนแรกของโลก” ก่อนจะแพร่หลายไปสู่ต่างประเทศช่วงต้นทศวรรษที่ 2020 เป็นต้นมา ปัจจุบัน วีทูบเบอร์ได้กลายเป็นกลุ่มวัฒนธรรมย่อยและมีแฟนคลับติดตามผลงานมากมาย กระจายตัวอยู่ตามประเทศต่าง ๆ รวมถึงประเทศไทยด้วย

กิจกรรมของบรรดาวีทูบเบอร์ มีตั้งแต่การไลฟ์สดพูดคุยกับแฟนคลับ เล่นวิดีโอเกมให้ดู ร้องเพลงโคเวอร์ให้ฟัง ไปจึงถึงการทำกิจกรรมต่าง ๆ ร่วมกับวีทูบเบอร์คนอื่น โดยแพลตฟอร์มประจำของพวกเขาคือเว็บไซต์วิดีโอออนไลน์อย่างยูทูบ (YouTube) ทวิตช์ (Twitch) ติ๊กต็อก (TikTok) หรือเฟซบุ๊กเกมมิง (Facebook Gaming) ส่วนรายได้หลักของวีทูบเบอร์จะมาจากค่าสปอนเซอร์ เงิน “บริจาค” (donate) จากแฟน ๆ การขายสินค้าของตัวเอง และการเป็นพรีเซนเตอร์ให้แก่ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ

ในประเทศญี่ปุ่น ความโด่งดังของวีทูบเบอร์ทำให้หน่วยงานภาครัฐสนใจ ดึงพวกเขามาช่วยประชาสัมพันธ์โครงการต่าง ๆ หนึ่งในผู้ที่เกาะขบวนนี้ด้วยก็คือบรรดาองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ที่หันมาใช้วีทูบเบอร์เป็นทูตโปรโมทการท่องเที่ยวของตนเองมากขึ้น

องค์กรแรกที่ประเดิมเรื่องนี้คือจังหวัดอิบารากิ ที่สร้างวีทูบเบอร์ของตนเองชื่อ “ฮิโยริ อิบาระ” (Hiyori Ibara) ขึ้นมาเพื่อเป็นพรีเซนเตอร์โปรโมทการท่องเที่ยวของจังหวัด โดยพุ่งเป้าไปที่คนรุ่นใหม่เป็นหลัก

เธอถูกออกแบบให้เป็นหญิงสาวผมสั้นสีน้ำตาล ใส่ชุดสูทสีฟ้า กระโปรงพลีตสั้นสีเหลือง คล้องบัตรพนักงานของจังหวัด และมีตุ๊กตาปลาน้ำลึกตัวน้อยเกาะหัว อิบาระถือเป็นวีทูบเบอร์ตัวแรกที่ถูกสร้างโดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นโดยตรง มีตำแหน่งงานเป็นโฆษกเสมือนจริงประจำแผนกประชาสัมพันธ์ของจังหวัด และได้รับการเปิดตัวสู่สาธารณชนอย่างเป็นทางการเมื่อปี ค.ศ. 2018

ปัจจุบัน อิบาระยังคงทำหน้าที่แนะนำสถานที่ท่องเที่ยวและผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ของจังหวัดอย่างแข็งขันผ่านทางช่อง “อิบากิระทีวี” (Ibakira TV) ในเว็บไซต์ยูทูบ

อีกองค์กรที่หันมาใช้บริการวีทูบเบอร์เช่นกันก็คือกรุงโตเกียว โดยเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2023 กรุงโตเกียวได้ประกาศรายชื่อทูตส่งเสริมการท่องเที่ยวประจำเมือง ที่นอกจากจะประกอบด้วยนักแสดง นักคอสเพลย์ และนักบัลเลต์แล้ว ก็ยังมีชื่อของวีทูบเบอร์ชื่อดังจากสังกัดโฮโลไลฟ์ (Hololive) อีก 3 คน ได้แก่ Gawr Gura, Mori Calliope และ Miko Sakura

นอกจากทั้งสองจังหวัดแล้ว ยังมีจังหวัดไซตามะที่ดึง “สึกูชิ คาซูกาเบะ” (Tsukushi Kasukabe) เป็นวีทูบเบอร์ทูตการท่องเที่ยวประจำจังหวัด และจังหวัดจิบะที่มี “ลินคา โทโจ” (Linca Tojou) มาช่วยโปรโมทโครงการส่งเสริมความปลอดภัยด้านการใช้จักรยานให้แก่กรมตำรวจประจำเมือง (แต่รายหลังถูกร้องเรียนจากกลุ่มสตรีนิยมในประเด็นการทำให้ผู้เยาว์เป็นวัตถุทางเพศ เนื่องมาจากรูปลักษณ์หมิ่นเหม่ของลินคา)

เทรนด์การร่วมมือกันระหว่างวีทูบเบอร์กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นญี่ปุ่นดังตัวอย่างที่ยกมา สะท้อนให้เห็นความสำคัญของตลาดเนื้อหาดิจิทัลที่กำลังขยายตัวได้เป็นอย่างดี

สำหรับสังคมไทยที่จำนวนวีทูบเบอร์ค่อย ๆ เพิ่มขึ้น และมีกลุ่มแฟนคลับคอยติดตามพวกเขาอย่างเหนียวแน่น องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นของไทยเองก็สามารถค้นหาและสนับสนุนวีทูบเบอร์ รวมถึงผู้ที่มีความสามารถด้านการสร้างสรรค์เนื้อหาดิจิทัลในท้องถิ่นของตนเอง เพื่อเชิญมาเป็นทูตท้องถิ่นอย่างในญี่ปุ่น หรือสนับสนุนด้วยระบบการศึกษาและเครื่องไม้เครื่องมือ เพื่อให้พวกเขาได้กลายเป็นบุคลากรของท้องถิ่นที่เจริญเติบโตในเส้นทางที่สนใจและถนัด รวมถึงเป็นกำลังสำคัญในการส่งเสริมเศษฐกิจท้องถิ่นได้ทั้งทางตรงและทางอ้อมอย่างเต็มภาคภูมิ