สำนักงานการตรวจเงินแผนดิน (สตง.) คือหน่วยงานที่มีอำนาจและหน้าที่วางนโยบายและกำกับการตรวจเงินแผ่นดิน รวมถึงให้คำปรึกษา แนะนํา หรือเสนอแนะเกี่ยวกับการใช้จ่ายเงินแผ่นดินให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยวินัยการเงินการคลังของรัฐ และให้คำแนะนําแก่หน่วยงานของรัฐในการแก้ไขข้อบกพร่องเกี่ยวกับการใช้จ่ายเงินแผ่นดิน และสั่งลงโทษทางปกครองกรณีมีการกระทำผิดกฎหมายว่าด้วยวินัยการเงินการคลังของรัฐซึ่งหนึ่งในอำนาจหน้าที่ของ สตง. คือการตรวจสอบโครงการขนาดใหญ่ โดยที่ผ่านมา หน่วยงานได้ดำเนินการตรวจสอบโครงการเหล่านี้และรายงานผลเอาไว้

ตามเอกสารแนบระเบียบวาระการประชุมสภาผู้แทนราษฎร ชุดที่ 26 ปีที่ 2 ครั้งที่ 2 (สมัยสามัญประจำปีครั้งที่หนึ่ง) วันพฤหัสบดีที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2567 เรื่อง รายงานผลการปฏิบัติงานของสำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 เรื่อง ผลการตรวจสอบที่สำคัญของการตรวจสอบการจัดให้ได้มาซึ่งทรัพย์สินและการบริหารทรัพย์สินของรัฐ ประเด็นการตรวจสอบการจัดซื้อจัดจ้างโครงการขนาดใหญ่

พบว่า ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 สตง. ได้ตรวจสอบการจัดให้ได้มาซึ่งทรัพย์สินและการบริหารทรัพย์สินของรัฐของโครงการขนาดใหญ่ จำนวน 51 สัญญา รวม 36 หน่วยงาน โดยพบข้อบกพร่อง จำนวน 21 สัญญา รวม 17 หน่วยงาน

สำหรับประเภทโครงการขนาดใหญ่ที่ถูกตรวจสอบ แบ่งเป็น 3 ประเภท ได้แก่

1. การตรวจสอบโครงการร่วมทุนระหว่างภาครัฐและภาคเอกชน จำนวน 1 สัญญา บกพร่อง 1 สัญญา

2. การตรวจสอบโครงการจัดหาที่่มีมูลค่าเกินกว่า 500 ล้านบาทขึ้้นไป หรือแผนงาน/โครงการ ที่มีมูลค่าไม่เกิน 500 ล้านบาท ที่ได้รับความสนใจจากประชาชน จำนวน 42 สัญญา บกพร่อง 14 สัญญา

3. การตรวจสอบโครงการขนาดใหญ่ที ่มีมูลค่าเกินกว่า 500.00 ล้านบาทขึ้นไป ภายใต้แผนการปฏิรูปประเทศ ด้านการป้องกันและปราบปรามการทุจริตและประพฤติมิชอบ จำนวน 8 สัญญา บกพร่อง 6 สัญญา

โดยข้อบกพร่องที่พบมีดังนี้

1. ก่อสร้างไม่เป็นไปตามแบบรูปรายการท่่กำหนด/ก่อสร้างไม่ครบถ้วนตามเนื้องานในสัญญา เช่น งานฝ้าเพดาน ประตูห้องเก็บของ ติดตั้งโคมไฟดาวน์ไลต์ ไม่เป็นไปตามแบบรูปรายการ

การก่อสร้างสะพาน U-Turn ทุกสะพานที่มีการติดตั้งโครงเหล็กตาข่าย (Chain Link) มีความหนาน้อยกว่าที่กำหนดตามแบบรูปรายการ

รวมทั้งกรณีการก่อสร้าง Concrete Barrier at Bridge Transition เสริมเหล็ก การติดตั้้ง Guard Rail และงานก่อสร้างอาคารและชานชาลา (Platform) ของสถานี ไม่เป็นไปตามแบบรูปรายการ

การนำวัสดุมาใช้ในงานก่อสร้างไม่เป็นไปตามแบบรูปรายการ รวมทั้งกรณีที่ผู้รับจ้างไม่ดำเนินการตามแบบแปลนที่กำหนดไว้หรือการก่อสร้างไม่ครบถ้วนตามเอกสารอันเป็นส่วนหนึ่งของสัญญา ซึ่งถือเป็นการก่อสร้างไม่เป็นไปตามสัญญา เป็นต้น

2. การจัดทำแบบรูปรายการของงานก่อสร้างไม่สอดคล้องกับสภาพพื้นทีจริง ไม่ถูกต้อง ไม่ครบถ้วนตามมาตรฐานทีทางราชการกำหนดและตามหลักวิชาช่างที่่ดี

เช่น การแก้ไขเปลี่ยนแปลงแบบรูปรายการในการก่อสร้างไม่เป็นไปตามหลักวิศวกรรม กรณีไม่ปรากฏแบบรูปรายละเอียดของรายการงานทางลำเลียงวัสดุชั่วคราว

การก่อสร้างชานชาลามีขนาดเกินกว่าความจำเป็นและทางข้ามระหว่างชานชาลาไม่สามารถใช้งานได้โดยสะดวก และปลอดภัย ไม่มีการปรับแบบอาคารสถานีขนาดเล็กในส่วนที่เกี่ยวข้องให้เหมาะสม เมื่อมีการยกเลิกการก่อสร้างสะพานลอยและลิฟต์ จึงอาจไม่ได้ถูกใช้งานตามวัตถุประสงค์ ซึ่งเกิดจากการออกแบบและการก่อสร้างอาคารโดยมีส่วนที่เกินความจำเป็น เนื่องจากไม่มีการพิจารณาโดยรอบคอบ

เมื่อมีการยกเลิกการก่อสร้างสะพานลอยและลิฟต์ที่มีทางเชื่อมเข้า-ออกอาคาร หน่วยงานมิได้มีการพิจารณาแบบรูปรายการเพื่อให้มีความเหมาะสม เป็นไปโดยประหยัด และมีการใช้ประโยชน์อย่างคุ้มค่า เป็นต้น

3. ผู้ควบคุมงานไม่ปฏิบัติหน้าที่ตามที่ได้รับมอบหมาย ปฏิบัติหน้าที่บกพร่อง ไม่เป็นไปตามกฎหมายระเบียบ

เช่น การควบคุมงานและการตรวจรับงานปฏิบัติหน้าที่ไม่เป็นไปตามกฎหมายระเบียบที่เกี่ยวข้อง ไม่มีความละเอียดรอบคอบ ขาดความเอาใจใส่ ทำให้ผลงานไม่มีประสิทธิภาพ และไม่เป็นไปตามข้อกำหนดสัญญา เป็นต้น

4. รายละเอียดสัญญาหรือข้อตกลง ไม่ถูกต้อง ไม่ครบถ้วน ไม่รัดกุม ไม่เป็นไปตามเงื่อนไขที่กำหนด ไม่เป็นไปตามกฎหมายระเบียบ

เช่น กรณีไม่มีการแก้ไขใบสั่งซื้อหรือการทำข้อผูกพันตามที่มีการอนุมัติแก้ไขเปลี่ยนแปลงระยะเวลาและปริมาณการส่งมอบ ซึ่งจะไม่มีผลผูกพันคู่สัญญาในทางนิติกรรม ซึ่งคู่สัญญาจะต้องผูกพันตามรายการที่กำหนดไว้ในใบสั่งซื้อเดิม จึงอาจมีผลต่อการตรวจรับ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อหน่วยงานผู้บริหารสัญญาและหน่วยงานผู้ใช้พัสดุหรือกรรมการตรวจรับเป็นคนละหน่วยงานกัน

กล่าวคือ หน่วยงานผู้ใช้พัสดุหรือกรรมการตรวจรับอาจไม่ทราบว่า ได้มีการแก้ไขใบสั่งซื้อ หรือการทำข้อผูกพันกับคู่สัญญาแล้วหรือไม่ ซึ่งหากมีประเด็นการส่งมอบไม่เป็นไปตามรายการหรือข้อกำหนดในใบสั่งซื้อ อาจมีปัญหาในการคิดคำนวณค่าปรับ

นอกจากนี้ ยังพบว่ามีการกำหนดค่าปรับกรณีจ้างช่วงไม่ถูกต้องตามที่พระราชบัญญัติการจัดซื้อจัดจ้างและการบริหารพัสดุภาครัฐ พ.ศ. 2560 ได้กำหนดไว้ โดยมีสาเหตุจากเจ้าหน้าที่จัดทำสัญญาเข้าใจคลาดเคลื่อนในการแปลงจำนวนร้อยละเป็นจำนวนเงิน เป็นต้น

5. การกำหนดราคากลางไม่เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการกำหนดราคากลางงานก่อสร้าง

เช่น คณะกรรมการกำหนดราคากลาง กำหนดค่างานสำหรับการคำนวณราคากลางงานก่อสร้างต่ำไป การกำหนดราคากลางคลาดเคลื่อน และไม่เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการกำหนดราคากลางงานก่อสร้าง รวมทั้งการกำหนดราคากลางของงานไม่เป็นไปตามหลักทางคณิตศาสตร์ เป็นต้น

จากนั้น สตง. ได้แจ้งผลการตรวจสอบให้หน่วยงานที่พบข้อบกพร่อง ดำเนินการแก้ไข ดังนี้

1. ชดใช้ความเสียหายแก่รัฐหรือหน่วยงาน

2. ให้ตรวจสอบและสอบทานการจัดทำสัญญาให้ถูกต้องตามกฎหมายระเบียบที่เกี่ยวข้อง

3. ดำเนินการแก้ไขข้อบกพร่อง และกำชับผู้รับผิดชอบให้ปฏิบัติตามกฎหมาย ระเบียบ ข้อบังคับ มติคณะรัฐมนตรี แบบแผนการปฏิบัติราชการ หลักวิชาการ หลักบริหารจัดการที่ดี และหลักเกณฑ์ที่เกี่ยวข้องอย่างเคร่งครัด และควบคุมหรือกำกับไม่ให้เกิดข้อบกพร่องขึ้นอีก หากผู้เกี่ยวข้องไม่ปฏิบัติงานด้วยความระมัดระวังรอบคอบจนเกิดข้อบกพร่องขึ้นอีก อาจเข้าข่ายเป็นการจงใจไม่ดำเนินการตามกฎหมายว่าด้วยวินัยการเงินการคลังของรัฐ ซึ่งต้องรับโทษตามที่กฎหมายกำหนด

4. สั่งการให้คณะกรรมการกำหนดราคากลางงานก่อสร้างถือปฏิบัติตามหลักเกณฑ์การคำนวณราคากลางงานก่อสร้างอย่างเคร่งครัด รวมถึงสอบทานความถูกต้องของการกำหนดราคากลางอย่างละเอียดรอบคอบก่อนการประกาศเผยแพร่ราคากลางทุกครั้งเพื่อมิให้เกิดข้อบกพร่องขึ้นอีก

5. ให้ผู้รับผิดชอบระบุรายละเอียด และข้อกำหนดต่าง ๆ ในแบบก่อสร้างให้ครบถ้วน และสั่งกำชับผู้ควบคุมงาน ตรวจสอบการใช้วัสดุให้เป็นไปตามข้อกำหนดในสัญญาทุกรายการ เพื่อให้การตรวจรับเมื่อสิ้นสุดสัญญาจ้าง มีวัสดุถูกต้องตรงตามแบบที่กำหนด เพื่อป้องกันความผิดตามพระราชบัญญัติวินัยการเงินการคลังของรัฐ พ.ศ. 2561 และให้การตรวจรับพัสดุเป็นไปตามกฎหมายระเบียบด้วยความรอบคอบ